Uprawnienia rodziców w pracy. Poradnik pracodawcy 2024

Wstęp

Obecnie rodzice wychowujący dzieci mogą korzystać z wielu przywilejów związanych z rodzicielstwem. Chodzi nie tylko o urlopy czy zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, lecz także o inne uprawnienia przysługujące w związku z wychowywaniem małoletnich dzieci.

Głównym przywilejem pracujących rodziców, którzy wychowują dzieci, jest możliwość korzystania z następujących urlopów:

● macierzyńskiego,

● na warunkach urlopu macierzyńskiego,

● rodzicielskiego,

● ojcowskiego,

● wychowawczego.

Obowiązująca od 26 kwietnia 2023 r. nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła korzystne zmiany w zakresie urlopów związanych z rodzicielstwem i zasiłków macierzyńskich. Były one spowodowane wdrożeniem m.in. dyrektywy unijnej w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów. Urlop rodzicielski dla obojga rodziców (rodziców adopcyjnych) uległ wydłużeniu. Wprowadzony został dłuższy urlop rodzicielski dla rodziców lub opiekunów dzieci posiadających zaświadczenie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu. Warto dodać, że 9 tygodni urlopu rodzicielskiego może wykorzystać wyłącznie drugi rodzic lub opiekun dziecka bądź dzieci.

Zmieniły się także przepisy dotyczące urlopu ojcowskiego. Taki urlop przysługuje do ukończenia przez dziecko 12 miesięcy życia. Ponadto zmianie uległa wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego. Obecnie wynosi on 70%, a w przypadku złożenia tzw. długiego wniosku – 81,5% podstawy wymiaru.

Nie zmieniły się natomiast przepisy ustawy zasiłkowej dotyczące wymienności uprawnień w zakresie zasiłku macierzyńskiego między ubezpieczonymi, niezależnie od ich tytułów do ubezpieczenia. Nadal możliwe jest dzielenie się uprawnieniami w zakresie zasiłku macierzyńskiego także w sytuacji, gdy jeden z rodziców ma status pracownika, a drugi jest objęty ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, np. prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej czy bycia zleceniobiorcą. W ustawie zasiłkowej zachowano przepisy dotyczące możliwości przerwania przez ubezpieczoną – matkę dziecka – korzystania z zasiłku macierzyńskiego i przejęcia uprawnienia do tego zasiłku przez ubezpieczonego – ojca dziecka – albo ubezpieczonego – innego członka najbliższej rodziny.

Oprócz zasiłku macierzyńskiego rodzice i inni opiekunowie m.in. dzieci do lat 14