Wierzytelności nieściągalne - aspekty podatkowe

Aby wyjaśnić, czym jest wierzytelność, należy najpierw określić, czym jest zobowiązanie. Zobowiązanie jest stosunkiem stwarzającym więź prawną (stosunek prawny), w którym jedna osoba (wierzyciel) może żądać od drugiej osoby (dłużnik) świadczenia, a ta ostatnia powinna to świadczenie spełnić. Podmiotem uprawnionym w zobowiązaniu jest wierzyciel, a podmiotem zobowiązanym - dłużnik. Przedmiotem zobowiązania jest świadczenie, tj. określone zachowanie się dłużnika, którego może domagać się wierzyciel. Treść zobowiązania stanowią uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika.

W terminologii prawniczej przyjmuje się, iż zobowiązanie ze stanowiska wierzyciela nazywane jest wierzytelnością (ze stanowiska dłużnika - długiem). Z wierzytelnością wiąże się najczęściej kilka uprawnień wierzyciela względem dłużnika. Uprawnienia te sprowadzają się do roszczenia, czyli możliwości żądania od dłużnika konkretnego zachowania się. Najczęściej uprawnienia wierzyciela dzieli się na podstawowe i pomocnicze. Do podstawowych uprawnień wierzyciela zalicza się przede wszystkim uprawnienie do uzyskania świadczenia (np. do otrzymania należności pieniężnej w określonej kwocie). Uprawnienia pomocnicze służą uzyskaniu świadczenia od wierzyciela oraz mają charakter uzupełniający wobec uprawnień podstawowych (np. uprawnienie do żądania odsetek obok sumy głównej)¹.

Nas, w kontekście dalszych ustaleń, interesować będzie przede wszystkim sytuacja, w której wierzyciel nie uzyskuje zaspokojenia swojej wierzytelności, ponieważ nie otrzymuje od dłużnika swojej należności pieniężnej. Tego rodzaju sytuacje, występujące w obrocie gospodarczym, często powodują trudności finansowe podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Pewnym sposobem złagodzenia skutków zalegania z płatnością należności przez dłużników są przepisy ustaw podatkowych, które w określonych okolicznościach pozwalają na zwiększenie wysokości kosztów uzyskania przychodów o wartość wierzytelności nieściągalnych bądź przedłużają okres, w jakim należy zaliczyć wartość wierzytelności do podstawy opodatkowania, co może mieć znaczenie dla wysokości obciążeń podatkowych.