Kontrola podatników - nowe procedury

1. Wprowadzenie - dwie odrębne procedury kontroli

Pierwotnie ustawa o KAS została uchwalona przez Sejm 21 października 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę przewidywały wówczas wejście zmian w życie z dniem 1 stycznia 2017 r. Krótkie vacatio legis (liczone od dnia opublikowania w Dzienniku Ustaw, a nie od dnia uchwalenia przez Sejm) nie tylko zaskakiwało podatników, ale przede wszystkim budziło wątpliwości pod kątem zdolności administracji publicznej do sprawnego wprowadzenia tak daleko idących zmian. Dopiero w efekcie poprawek Senatu zdecydowano się odsunąć termin wejścia w życie o dodatkowe 3 miesiące. Duże tempo prac z pewnością przyczyniło się do błędów legislacyjnych, szeroko opisywanych w prasie codziennej (jedynie tytułem przykładu - niejasna legitymacja urzędu nowotarskiego do pobierania należności importowych).

Kluczową instytucją wprowadzoną ustawą o KAS jest kontrola celno-skarbowa, która stanowi procedurę o tzw. twardym charakterze. Zgodnie z założeniami ustawodawcy procedura ta powinna być bowiem stosowana tylko w najpoważniejszych przypadkach. Do wszystkich pozostałych stanów faktycznych powinny znaleźć zastosowanie odpowiednie regulacje Ordynacji podatkowej, w tym dotyczące kontroli podatkowej. Problem jednak polega na tym, że fragment uzasadnienia projektu ustawy nie znajduje potwierdzenia w ostatecznym jej kształcie. W ustawie brakuje gwarancji stosowania omawianej procedury jedynie do najpoważniejszych przypadków i - zgodnie z literalną wykładnią przepisów - procedura o charakterze "twardym" może być stosowana również wobec podatników, których błędne rozliczenia wynikają często z niejasnych przepisów lub zmian linii orzeczniczej, czy nawet wobec zupełnie nienagannych podmiotów. Kontrola może przy tym paraliżować prace kontrolowanego przedsiębiorstwa.

Obrazowym przykładem skutków nowej regulacji jest wyraźne wyłączenie stosowania ustawy o swobodzie działalności gospodarczej do kontroli celno-skarbowej. W praktyce oznacza to - jedynie tytułem przykładu - że wobec przedsiębiorcy można prowadzić kilka kontroli równocześnie, nie wystąpi obowiązek zawiadamiania o zamiarze wszczęcia kontroli celno-skarbowej, a także nie znajdą zastosowania limity czasu trwania kontroli (ustawa o KAS ustanawia termin trzymiesięczny, który może być jednak przedłużany).