Jak rozliczyć sprzedaż całkowicie zamortyzowanego samochodu będącego środkiem trwałym

Sprzedaż samochodu osobowego będącego środkiem trwałym powoduje powstanie przychodu z działalności gospodarczej. Cena sprzedaży nie powinna odbiegać w znaczny sposób od wartości rynkowej samochodu (wartość tę podatnik może ustalić we własnym zakresie, np. porównując oferty podobnych samochodów na aukcjach internetowych). Ponieważ samochód został całkowicie zamortyzowany u podatnika, nie ma kosztu uzyskania przychodu z jego sprzedaży. Rachunek dokumentujący sprzedaż samochodu podatnik ma obowiązek wystawić, tylko jeżeli zażąda tego nabywca (w przeciwnym razie wystarczy sama umowa sprzedaży samochodu). Szczegóły - w uzasadnieniu.

Przychodami z działalności gospodarczej są, między innymi, przychody z odpłatnego zbycia wykorzystywanych na potrzeby związane z działalnością gospodarczą oraz przy prowadzeniu działów specjalnych produkcji rolnej niektórych składników majątku (art. 14 ust. 2 pkt 1 updof). Dotyczy to, między innymi, składników będących środkami trwałymi ujętych w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych - art. 14 ust. 2 pkt 1 lit. a) updof. A zatem z tytułu sprzedaży samochodu osobowego, o którym mowa w pytaniu, u podatnika powstanie przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej.

Zobacz e-poradnik "Samochód w firmie" dostępny w Bibliotece INFOR FK na www.inforfk.pl

Przy określaniu wysokości przychodu uzyskanego ze sprzedaży środka trwałego odpowiednio stosuje się przepisy art. 14 ust. 1 oraz art. 19 updof (wynika to z ostatniego zdania art. 14 ust. 2 pkt 1 updof). Oznacza to, że przychodem ze zbycia samochodu będącego środkiem trwałym jest, co do zasady, cena jego sprzedaży określona w umowie, pomniejszona o koszty odpłatnego zbycia (zob. art. 19 ust. 1 updof; kosztem odpłatnego zbycia jest, przykładowo, prowizja pośrednika uczestniczącego w sprzedaży samochodu). Należy jednak podkreślić, że podatnicy nie mają całkowitej swobody w określaniu tej ceny. Odpowiednie stosowanie art. 19 updof oznacza bowiem również konieczność stosowania art. 19 ust. 4 updof, który stanowi, że jeżeli wartość wyrażona w cenie określonej w umowie odpłatnego zbycia znacznie odbiega od wartości rynkowej nieruchomości lub praw majątkowych oraz innych rzeczy, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej wezwie strony umowy do zmiany tej wartości lub wskazania przyczyn uzasadniających podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej. W razie nieudzielenia odpowiedzi, niedokonania zmiany wartości lub niewskazania przyczyn, które uzasadniają podanie ceny znacznie odbiegającej od wartości rynkowej, organ podatkowy lub organ kontroli skarbowej określi wartość z uwzględnieniem opinii biegłego lub biegłych. Jeżeli wartość ustalona w ten sposób odbiega co najmniej o 33% od wartości wyrażonej w cenie, koszty opinii biegłego lub biegłych ponosi zbywający.

Jeżeli zatem podatnik, o którym mowa, chce uniknąć określenia przez organ podatkowy wartości samochodu (a w konsekwencji przychodu z tytułu jego sprzedaży), powinien sprzedać samochód za cenę odpowiadającą - przynajmniej w przybliżeniu - jego wartości rynkowej, chyba że jest w stanie uzasadnić sprzedaż samochodu po cenie niższej od wartości rynkowej. Jak czytamy w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 12 października 2011 r., sygn. akt I SA/Gl 560/11:

(...) w świetle art. 19 updof wartość rynkowa nieruchomości stanowi podstawę opodatkowania, gdy zostanie wykazane, że cena określona w umowie odbiega od wartości rynkowej w znacznym stopniu i bez uzasadnionej przyczyny, które to przyczyny podają strony umowy, wyjaśniając motywy, jakimi się kierowały zawierając umowę, w szczególności co do wysokości ceny. Racjonalne wyjaśnienie tych przyczyn uniemożliwia ustalenie podstawy opodatkowania według wartości rynkowej.

Wartość tę podatnik może ustalić we własnym zakresie, np. porównując oferty podobnych samochodów na aukcjach internetowych. Oczywiście, jeżeli podatnik chce, może w celu ustalenia wartości rynkowej skorzystać z usług rzeczoznawcy. Jest to jednak najczęściej niepotrzebny koszt, gdyż w większości przypadków podatnicy są w stanie samodzielnie (najczęściej właśnie na podstawie ofert internetowych) ustalić kwotę odpowiadającą w przybliżeniu wartości samochodu. Rzetelne ustalenie w ten sposób wartości rynkowej (i zastosowanie ceny sprzedaży nieodbiegającej w znaczny sposób od tej wartości) wyłącza ryzyko interwencji organów podatkowych, które mogą interweniować tylko w przypadkach, gdy określona w umowie cena samochodu znacznie odbiega od wartości rynkowej.

W sytuacji opisanej w pytaniu kosztem uzyskania przychodu z tytułu całkowicie zamortyzowanego samochodu nie będzie żadna część ceny jego nabycia. Wydatki na nabycie środków trwałych stanowią bowiem koszty uzyskania przychodów po pomniejszeniu o sumę odpisów amortyzacyjnych - art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b) updof. Należy pamiętać, że w przypadku samochodów osobowych o wartości przekraczającej równowartość 20 000 euro chodzi o odpisy amortyzacyjne zarówno stanowiące, jak i niestanowiące kosztów uzyskania przychodów. Powoduje to, że kwota podlegająca zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów z tytułu nabycia całkowicie zamortyzowanego środka trwałego wynosi 0 zł (analogiczny wniosek wynika z art. 24 ust. 2 pkt 1 updof; z przepisu tego wynika, że dochodem z odpłatnego zbycia środków trwałych jest różnica między przychodem z odpłatnego zbycia a wartością początkową wykazaną w ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych powiększona o sumę odpisów amortyzacyjnych dokonanych od tych środków i wartości).

Jeżeli chodzi o obowiązek wystawienia rachunku dokumentującego sprzedaż przedmiotowego samochodu, to podatnik musi go wystawić, tylko gdy zażąda tego kupujący (art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej). Jeżeli kupujący nie zażąda wystawienia rachunku, sprzedaż samochodu może być udokumentowana tylko (również dla celów podatkowych) umową sprzedaży.

PRZYKŁAD

Podatnik zwolniony z VAT (lekarz) sprzedał w sierpniu 2013 r. samochód za kwotę 24 000 zł. Samochód jest całkowicie zamortyzowany (został kupiony w maju 2007 r.; jego amortyzacja rozpoczęła się w czerwcu 2007 r. i zakończyła w maju 2012 r.). Oznacza to, że u podatnika powstał przychód z działalności gospodarczej w kwocie 24 000 zł (jeśli organ podatkowy - ze względu na cenę znacznie odbiegającą od wartości rynkowej - nie określi tego przychodu w innej wysokości). Z tytułu sprzedaży samochodu podatnik nie może zaliczyć żadnej części ceny jego nabycia do kosztów uzyskania przychodów, gdyż samochód jest całkowicie zamortyzowany. Jeżeli kupujący nie zażąda wystawienia rachunku, sprzedaż może zostać udokumentowana samą tylko umową sprzedaży.

PODSTAWA PRAWNA:

● art. 14 ust. 2 pkt 1, art. 19, art. 23 ust. 1 pkt 1 lit. b) oraz art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 1036

● art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa - j.t. Dz.U. z 2012 r., poz. 749; ost.zm. Dz.U. z 2013 r., poz. 985

Tomasz Krywan

prawnik, doradca podatkowy, właściciel kancelarii podatkowej, autor licznych publikacji z zakresu prawa podatkowego

"Czy zakup samochodu osobowego w celu dalszej odsprzedaży podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych" - Mk nr 13-14/2013, dostępny na www.mk.infor.pl