Odpowiedzialność właściciela nieruchomości przy samowoli budowlanej - Wyrok NSA z dnia 24 stycznia 2024 r., sygn. II OSK 2105/22

W sprawach dotyczących rozbiórki samowoli budowlanej decyzja może być skierowana do właścicieli nieruchomości, jeśli nie jest możliwe jednoznaczne ustalenie osoby inwestora, a skierowanie takie nie stanowi naruszenia art. 156 § 1 pkt 4 K.p.a., o ile właściciele nieruchomości byli stroną w sprawie.

Dnia 24 stycznia 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Tomasz Zbrojewski Sędziowie: Sędzia NSA Paweł Miładowski (spr.) Sędzia del. WSA Jan Szuma po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej M. D. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt VII SA/Wa 2449/21 w sprawie ze skargi M. D. na decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego z dnia 4 października 2021 r. znak: DON.7100.181.2021.RKR w przedmiocie stwierdzenia nieważności decyzji oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 5 maja 2022 r., sygn. akt VII SA/Wa 2449/21, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. D. na decyzję Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, zwanego dalej "GINB", z dnia 4 października 2021 r., znak: DON.7100.181.2021.RKR, którą utrzymano w mocy decyzję Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Nadzoru Budowlanego, zwanego dalej "WINB", z dnia 15 lipca 2021 r., znak: WOA.771.18.2020.JM, o odmowie stwierdzenia nieważności decyzji Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego, zwanego dalej "PINB", w Powiecie Grodzkim Szczecin z dnia 28 kwietnia 2017 r., nakazującej właścicielom nieruchomości – M. D. oraz J. D. rozbiórkę przydomowej oczyszczalni ścieków na nieruchomości przy ul. [...] w Szczecinie.

Sąd wskazał, że ww. nakaz rozbiórki został orzeczony, ponieważ przedmiotowa oczyszczalnie powstała bez zgłoszenia, a więc samowolnie. Nakaz rozbiórki został zaś skierowany do właścicieli nieruchomości. We wniosku o stwierdzenie nieważności z dnia 27 czerwca 2020 r. wnioskodawczyni wskazała na zaistnienie w tej sprawie przesłanki z art. 156 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.), zwanej dalej "K.p.a.", gdyż – w jej ocenie – decyzja została skierowana do niej jako osoby niebędącej stroną w sprawie. Ponadto Sąd podniósł, że w skomplikowanym stanie faktycznym tej sprawy, organy nie ustaliły, kto był inwestorem w zakresie budowy spornej przydomowej oczyszczalni ścieków, nie ulega wątpliwości, że było nim co najmniej jedno z byłych małżonków. Wobec powyższego, decyzja z dnia 28 kwietnia 2017 r. nakazująca rozbiórkę została skierowana do J.D. i M.D. – współwłaścicieli nieruchomości, na której została zrealizowana inwestycja, a taka możliwość wynika z art. 52 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r. poz. 290 ze zm.), zwanej dalej "P.b.". Ponadto w dacie orzeczenia nakazu rozbiórki nie było kwestionowane prawo współwłasności nieruchomości, a w dacie budowy pomiędzy M. D. oraz J. D. trwała wspólność majątkowa małżeńska (ustawowa). Potwierdza to Księga Wieczysta i wypis z rejestru gruntów gdzie jako współwłaściciel figurowania M. D. i J. D.. W tych warunkach Sąd podzielił stanowisko organu odwoławczego, że w związku z ustalonym stanem prawnym nieruchomości, na której zrealizowano oczyszczalnię ścieków i trudnościami w ustaleniu, które z byłych małżonków było inwestorem, nie stanowiło rażącego naruszenia prawa skierowanie decyzji o nakazie rozbiórki do obojga współwłaścicieli nieruchomości. Przepis art. 52 P.b. dopuszczał taką możliwość. Zdaniem Sądu, rację ma organ, że przesłanką skierowania decyzji o nakazie rozbiórki do właściciela nieruchomości (zamiast lub obok inwestora) jest zapewnienie skuteczności i wykonalności nałożonego nakazu rozbiórki w okolicznościach danej sprawy. W ocenie Sądu, organ prawidłowo uznał, że w tej sprawie, wobec istniejącego wieloletniego konfliktu pomiędzy stronami i braku możliwości jednoznacznego ustalenia osoby inwestora, dopuszczalne było wydane decyzji skierowanej do obojga małżonków – współwłaścicieli nieruchomości, z których co najmniej jedno było inwestorem. O naruszeniu art. 52 P.b. w zw. z art. 156 § 1 pkt 4 K.p.a. można by mówić dopiero, jeżeli obowiązek zostałby nałożony na podmiot niebędący stroną w sprawie, a więc na podmiot inny niż inwestor, właściciel lub zarządca obiektu budowlanego. Ponadto Sąd wyjaśnił, że w postępowaniu nieważnościowym z uwagi na jego charakter organ administracyjny nie prowadzi dodatkowego postępowania dowodowego w celu ustalenia stanu faktycznego, na podstawie którego została wydana kwestionowana decyzja, w tym kto był inwestorem. Organ nadzoru oceniał więc decyzję, w takim kształcie, jaki wynika z jej treści, nie stwierdzając wystąpienia wady kwalifikowanej, o których mowa w art. 156 § 1 K.p.a. Sąd wskazał nadto, że z treści art. 49b ust. 1 P.b. w brzmieniu na datę wydania nakazu rozbiórki przepis ten nie wskazywał kto powinien być adresatem decyzji o nakazie rozbiórki, gdyż kwestię tę regulował art. 52 P.b.