Wyrok NSA z dnia 19 marca 2024 r., sygn. III OSK 113/22

W ramach oceny wtórnej niekonstytucyjności przepisu zobowiązującego do stosowania art. 115a ustawy o Policji, organ stosujący prawo może i powinien weryfikować, czy zastosowanie przepisu nie prowadzi do naruszenia ponadczasowych zasad prawa, takich jak prawa pracownicze wynikające z norm Konstytucji RP, nawet jeżeli norma ta była już przedmiotem kontroli konstytucyjności.

Dnia 19 marca 2024 r. Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Małgorzata Masternak-Kubiak Sędziowie: sędzia NSA Mirosław Wincenciak (spr.) sędzia del. WSA Paweł Mierzejewski po rozpoznaniu w dniu 19 marca 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Komendanta Wojewódzkiego Policji w Poznaniu od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 12 października 2021 r. sygn. akt III SA/Po 477/21 w sprawie ze skargi K.B. na decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji w Poznaniu z dnia 8 stycznia 2021 r. nr 38/E/ODW/2021 w przedmiocie odmowy wypłaty wyrównania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 12 października 2021 r. sygn. akt III SA/Po 477/21, po rozpoznaniu w trybie uproszczonym sprawy ze skargi K.B. na decyzję Komendanta Wojewódzkiego Policji w Poznaniu z dnia 8 stycznia 2021 r. nr 38/E/ODW/2021 w przedmiocie odmowy wypłaty wyrównania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i dodatkowy, uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Komendanta Powiatowego Policji w [...] z dnia 16 grudnia 2020 r. nr 2/K/2020. Z uzasadnienia w/w wyroku wynika m.in., że organy naruszyły art. 115a ustawy z dnia 26 kwietnia 1990 r. o Policji w zw. z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 14 sierpnia 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach dotyczących wsparcia służb mundurowych nadzorowanych przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych, o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2020 r., poz. 1610, dalej w skrócie "ustawa nowelizująca"). Sąd pierwszej instancji wskazał, że skutkiem wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15 jest to, iż z dniem 6 listopada 2018 r., a więc z dniem jego ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, wyeliminowany został z porządku prawnego art. 115a ustawy o Policji w zakresie, w jakim przepis ten ustalał wysokość ekwiwalentu pieniężnego za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego w wymiarze 1/30 części miesięcznego uposażenia, ze skutkiem od dnia jego wejścia w życie (od dnia 19 października 2001 r.). Przepis art. 115a ustawy o Policji – w w/w zakresie – nie może być w konsekwencji stosowany począwszy od dnia jego dodania do ustawy o Policji. Tymczasem ustawodawca w art. 9 ust. 1 zd. 2 ustawy nowelizującej nie tylko wyłączył możliwość sięgnięcia w realiach rozpoznawanej sprawy po art. 115a ustawy o Policji w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2020 r., lecz także dokonał restytucji mocy obowiązującej tego przepisu w zakresie, w jakim został on przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 r. tej mocy obowiązującej pozbawiony. Ten ostatni zabieg ustawodawczy spowodował, że w oparciu o art. 115a ustawy o Policji w brzmieniu obowiązującym przed dniem 6 listopada 2018 r. (to jest przed wejściem w życie w/w wyroku) w związku z art. 9 ust. 1 ustawy nowelizującej, organy uznały za prawidłową wysokość wypłaconego skarżącemu ekwiwalentu pieniężnego za każdy dzień niewykorzystanego urlopu w wymiarze 1/30 części miesięcznego uposażenia. Nie powinno jednak budzić wątpliwości, że wyinterpretowana w tym zakresie norma prawna z art. 115a ustawy o Policji w brzmieniu sprzed dnia 6 listopada 2018 r. w zw. z art. 9 ust. 1 zd. 2 ustawy nowelizującej jest – w świetle powołanego wyroku TK – oczywiście niekonstytucyjna i jako taka nie może stanowić podstawy wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. Prowadzi to do wtórnej niekonstytucyjności, a więc sytuacji, w której wystąpiły łącznie trzy warunki: 1) nastąpiła zmiana normatywna; 2) w systemie prawnym w dalszym ciągu występuje niekonstytucyjna regulacja zbliżona (a w istocie w niniejszym przypadku tożsama) do tej, która została derogowana z systemu prawa przez Trybunał Konstytucyjny; 3) stwierdzenie niekonstytucyjności następuje w nowym układzie kontroli, po przeanalizowaniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego zbliżonego problemu prawnego. W ocenie Sądu pierwszej instancji, w realiach kontrolowanej sprawy bezsprzecznie wystąpiła sytuacja tak rozumianej wtórnej niekonstytucyjności, bowiem ustawodawca nie tyle nawet, że ustanowił nowy przepis prawa materialnego, który nie odpowiadałby zasadom określonym w wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 30 października 2018 r. sygn. akt K 7/15, ile poprzez przepis intertemporalny zawarty w art. 9 ust. 1 zd. 2 ustawy nowelizującej (nieznajdujący żadnego oparcia w wyroku sądu konstytucyjnego) ponownie wprowadził do porządku prawnego przepis prawa materialnego ujęty pierwotnie w art. 115a ustawy o Policji w brzmieniu bezpośrednio poddanym w tym w/w wyroku negatywnej ocenie Trybunału. W konsekwencji, zdaniem WSA w Poznaniu, art. 9 ust. 1 zd. 2 ustawy nowelizującej w zakresie, w jakim nakazuje ustalać wysokość ekwiwalentu pieniężnego za 1 dzień niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego lub dodatkowego za okres przed dniem 6 listopada 2018 r. w wymiarze 1/30 części miesięcznego uposażenia, jest oczywiście niezgodny z art. 66 ust. 2 w zw. z art. 31 ust. 3 zd. 2 Konstytucji RP.

Skargę kasacyjną od powyższego wyroku do Naczelnego Sądu Administracyjnego wniósł Komendant Wojewódzki Policji w Poznaniu. Zaskarżając wyrok w całości, na podstawie art. 174 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm., dalej w skrócie "p.p.s.a.") zarzucił: